doğan aksan - şiir dili ve türk şiir dili

doğan aksan'ın şiir dili ve türk şiir dili kitabını derinlikten uzak bulduğumu söylemekle yazıya başlayabilirim.  kitapta ziyadesiyle konu başlığı var. başlıkların literatürde önemli boşlukları doldurduğunu ise söyleyemem. başlıkların çoğu bilinen şeylerin tekrarı veya yazıya dökülmüş hali.

kitaptan aklımda kalanları olarak üç terim halinde sıralayabilirim. (dikkat ! bu kısımlar dilbigisi-gramer olduğundan sıkıcı içerik kapsamında olabilir)

alışılmamış bağdaştırmalar: şairlere özgünlük veren teşbihlerdir denebilir. kimsenin aklına gelmeyen, şairin ilk olarak kullandığı benzetmeler alışılmamış bağdaştırma sayılabilir. misal olarak "karanlık bir sesle günaydın diyorsun" derken "karanlık ses" özgün bir tanımlamadır dolayısıyla alışılmamış bağdaştırma sayılabilir.

sapmalar:  üç çeşit olabilir.

birincisi, sözcükte biçimsel değişiklilkler yapmak. mesela cemal süreya'nın şiiri "üvercinka".  "üvercinka" güvercin kelimesi ile slavlarda kadın isimlerine gelen küçültme eki olan ka ekini birleşmesinden oluşmuştur.

ikincisi dilde bulunmayan uydurma kelimeler kullanma. "örnekseme"

üçüncüsü de şiirde geçen sözcüklerin yerini değiştirme. "baş açık, ayak yalını"

imge: duygunun resim haline gelmiş, somutlanmış, nesneleşmiş halidir. duyulanla algıladığımız varlıkların zihnimizdeki görüntüleri, bunların şiire yansımış biçimleridir imgeler. imge, imaj, hayal aynı anlamda kullanılabilecek sözcüklerdir.

kitabın sayılı güzelliklerinden biri olarak seçilen örnek metinler gösterilebilir. ezberlenebilecek birkaç berceste olarak ;

yar yar

seni kara saplı bir bıçak gibi sineme sapladılar. bedri rahmi eyüboğlu

gözleri göz değil gözistan. cemal süreya

aheste çek kürekleri mehtab uyanmasın

bir alem-i hayale dalan ab uyanmasın. yahya kemal

yiğit sevdiğinden soğur

sarılmayı, sarılmayı. karacoğlan

yazımızı hacı bayram veli'nin ölmez dizeleriyle bitirelim.

çalabım bir şar yaratmış iki cihan arasında

bakıcak didar görünür o şarın kenaresinde

nagehan ol şar'a vardım ol şar'ı yapılır gördüm

ben dahi bile yapıldım taş u toprak arasında